Asesiad risg straen: dull ar gyfer ysgolion

Rydym yn gwybod pa mor heriol yw gweithio mewn addysg ar hyn o bryd.

Mae ein hymchwil yn dangos bod arweinwyr, athrawon a staff addysg mewn perygl uchel o brofi straen a llosgi allan. Mae 75 y cant o staff dan straen, wedi'u hysgogi gan ddiffyg ymddiriedaeth gan reolwyr, dim digon o gefnogaeth, a diwylliannau tîm negyddol (Mynegai Lles Athrawon 2022).

Gall cael asesiad risg effeithiol yn ei le helpu i leihau lefelau straen sydd o fudd i gymuned eich ysgol gyfan.

Mae'r canllaw hwn yn esbonio asesiadau risg straen a sut y gallwch chi, fel arweinydd ysgol, helpu i leihau'r risg o straen i chi'ch hun a'ch cydweithwyr, hyrwyddo iechyd meddwl da a chreu amgylchedd ysgol hapus ac iach.

Mae pawb yn ymateb i straen yn wahanol. Gallai straen effeithio'n sylweddol ar eich gweithlu talentog, gyda llai o ansawdd y ddarpariaeth addysg, goblygiadau iechyd hirdymor, a staff yn gadael am byth. Ond i eraill, gall ychydig o bwysau fod yn ffactor gwerth chweil ac ysgogol.

Er bod dileu straen yn llwyr yn darged afresymol, mae rhwymedigaeth gyfreithiol i leihau risgiau straen i staff. O dan Reoliadau Rheoli Iechyd a Diogelwch yn y Gwaith 1999, mae gan gyflogwyr ddyletswydd gofal i amddiffyn gweithwyr rhag niwed (straen). Mae asesu risgiau a gweithredu arnynt yn rhan o'r ddyletswydd gofal hon. 

Trwy greu amgylchedd lle mae'r risg o straen yn cael ei leihau, gall eich ysgol fod yn weithle iach lle mae gan staff le a chyfle i ffynnu. Mae'r dulliau mwyaf cyffredin a ddefnyddir i fynd i'r afael â straen yn y gwaith yn cynnwys:

• Codi ymwybyddiaeth o iechyd meddwl yn y gweithle
• Creu diwylliant sy'n rhydd o stigma a gwahaniaethu 
• Rhaglenni cymorth i weithwyr
• Opsiynau gweithio hyblyg
• Hyfforddiant ar gyfer rheoli straen
• Cynnwysarbenigwyr iechydgalwedigaethol
• Gweithredu asesiadau risg

Dylai dull eich ysgol o reoli straen fod yn rhagweithiol, lle mae risgiau yn cael eu trin cyn iddynt effeithio ar iechyd staff. Mae asesiadau risg yn hawdd eu gweithredu ac yn wych ar gyfer adnabod straenachoswyr posibl a gwneud cynlluniau ymarferol i leihau niwed.

Eich rôl fel arweinydd ysgol

Er mai cyfrifoldeb arweinwyr ysgol yw cynnal asesiad risg straen fel arfer, efallai y byddwch yn ystyried dirprwyo'r dasg hon i eraill yn eich tîm, megis Pennaeth Adran, Arweinydd Cyfnod neu Ddirprwy Bennaeth. Am gymorth pellach gallwch siarad â'ch tîm Adnoddau Dynol neu gallwch ymgysylltu â'ch undebau.

Mae'r camau y mae angen i chi eu cymryd yn syml ac mae'r canlynol yn rhoi'r hanfodion i chi o ran sut i ddechrau defnyddio asesiadau risg straen yn eich ysgol, manteision bod yn rhagweithiol, ac adnoddau i helpu i wneud y broses mor syml â phosibl. 

Gydag 84% o arweinwyr ysgol yn profi straen (Mynegai Lles Athrawon 2022), cofiwch fod  gofalu am eich iechyd meddwl a'ch lles yn y gwaith hefyd yn hanfodol a dylid ei archwilio fel rhan o'r broses hon. Felly, cymerwch amser i feddwl am eich straen eich hun a'r newidiadau sydd eu hangen i ddileu risgiau i chi.

Beth yw asesiad risg straen, a beth mae'n ei olygu?

Mae asesiad risg straen yn canolbwyntio ar yr allbynnau ac yn sicrhau bod darpariaethau'n cael eu gwneud i amddiffyn eich staff rhag profi straen sy'n gysylltiedig â gwaith.

Dyma bum cam y gallwch eu cymryd tuag at gyflawni asesiad risg straen effeithiol ar gyfer eich ysgol: 

1. Nodi achosion posibl straen yn y gweithle:MaeSafonau  Rheoli'rAwdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch (HSE) ynnodi chwe maes a all effeithio ar straen — gofynion, rheolaeth, cefnogaeth, perthnasoedd, rôl a newid. Er enghraifft, efallai y bydd rhai staff yn teimlo:

• nad ydynt yn gallu ymdopi â gofynion eu swydd
• nad ydynt yn cael eu cefnogi gan y rheolwyr 
• eu bod yn cael eu bwlio neu eu haflonyddu 
• nad oes ganddynt ymdeimlad o reolaeth yn y ffordd y maent yn gweithio
• nad ydynt yn deall eu rôl a'u cyfrifoldebau 
• nad ydynt yn cael eu cynnwys yn llawn pan fydd newid sefydliadol

Gall rhai o achosion straen fod yn llai amlwg, ac mae straen yn effeithio ar bobl yn wahanol. Mae'n syniad da dechrau eich asesiad drwy roi gwybod i'ch staff y byddwch yn cynnal asesiad risg straen ac yr hoffech gasglu tystiolaeth o achosion penodol o straen. Gallwch wneud hyn drwy ofyn i staff lenwi holiadur. Cofiwch gynnwys pob un person sy'n gweithio yn eich ysgol yn eich asesiad risg, heb hepgor, er enghraifft, goruchwylwyr canol dydd, staff swyddfa, staff cyflenwi neu ofalwyr.

Mae'r Undeb Addysg Cenedlaethol (NEU) yn darparu templed arolwg straen, y gallwch ei gyrchu yn yr adnodd y gellir ei lawrlwytho yma. https://neu.org.uk/advice/stress-risk-assessment

Nid yn unig y mae cael gwybodaeth yn uniongyrchol gan staff yn ddefnyddiol, ond mae hefyd yn dangos eich ymrwymiad i'w lles a'ch bod yn gwerthfawrogi eu cyfraniad. 

2. Asesu lefel y risg:Ar ôl i chi gael eich canfyddiadau ar straenachoswyr, mae'r cam nesaf yn cynnwys asesu tebygolrwydd a difrifoldeb straen a allai ddeillio o bob achos a nodwyd. Bydd penderfynu ar yr isod yn helpu i asesu lefel y risg:

• Pwy allai gael eu niweidio a sut?
• Pa fesurau sydd gennych eisoes ar waith i reoli'r risgiau?
• Pa gamau pellach fydd angen i chi eu cymryd i reoli'r risgiau?
• Pwy fydd yn rhoi’r mesurau ar waith?
• Erbyn pryd fydd angen y mesurau hyn?

3. Cymryd camau i leihau neu ddileu straenachoswyr:Os yw'r asesiad yn nodi meysydd sydd angen eu gwella, rhaid i chi ymdrechu i gael gwared ar y risg, ond os nad yw hyn yn bosibl, yna dylech leihau'r risg cyn belled ag y bo modd. Crëwch fesurau ystyrlon a phenodol drwy drafod syniadau ar gyfer newid â'ch staff. Gallai'r newidiadau hyn gynnwys:

• newidiadau i arferion gwaith — cyfyngu ar gyfarfodydd ar ôl ysgol
• darparu cymorth — cyflwyno proses gynefino newydd ar gyfer staff cyflenwi
• hyfforddiant i staff — cymorth cyntaf iechyd meddwl neu hyfforddiant rheoli straen
• eglurder rôl a chyfrifoldeb swydd — darparu disgwyliadau clir a chydweithio i ddatblygu nodau personol

4. Gwnewch gofnod:Rhaid i bob sefydliad sy'n cyflogi mwy na phump o bobl gofnodi canfyddiadau eu hasesiad risg. Gallwch ddod o hyd i dempledi ac enghreifftiau o asesiadau risg
5. Monitro ac adolygu:Bydd adolygu asesiadau risg straen yn rheolaidd yn sicrhau eu bod yn ymarferol, yn berthnasol, ac yn y pen draw yn helpu i gefnogi iechyd meddwl a lles eich staff.Dylech hefyd eu hadolygu os nad ydynt yn effeithiol mwyach, os oes newidiadau yn y gweithle a allai arwain at risgiau newydd, neu os yw'ch staff wedi nodi risg newydd nad yw wedi'i hasesu eto. Os oes angen i chi wneud newidiadau, dilynwch y camau uchod a diweddarwch eich cofnod asesu risg.

Beth yw manteision asesiad risg straen? 

Ar wahân i gefnogi iechyd meddwl a lles, mae manteision eraill asesiad risg straen yn cynnwys: 

1. Dull ataliol — drwy fod yn rhagweithiol, gallwch helpu i roi ymdrechion ar waith cyn i symptomau straen sy'n gysylltiedig â gwaith ddod yn fwy heriol.
2. Cynyddu cynhyrchiant a pherfformiad — os yw’ch staff yn teimlo llai o straen, maent yn debygol o fod yn fwy cynhyrchiol ac ymgysylltiol yn y gwaith, gan greu amgylchedd addysgu mwy effeithiol a chadarnhaol i fyfyrwyr.
3. Llai o absenoldeb — os yw eich staff yn teimlo llai o straen, maent yn llai tebygol o gymryd amser i ffwrdd o'r gwaith oherwydd salwch.
4. Cydymffurfio â gofynion cyfreithiol — fel y crybwyllwyd, mae gan gyflogwyr ddyletswydd gyfreithiol i ddiogelu iechyd a diogelwch eu gweithwyr, gan gynnwys iechyd meddwl.

Darganfod mwy

• Gallwch ddarllen mwy am asesu risg straen ar gyfer ysgolion ar wefan y NEU
• Mae rhywfaint o wybodaeth hefyd am rwymedigaethau cyffredinol gweithwyr ar wefan yrAwdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch

Gweld adnoddau canllaw